رسوم اقوام ایرانی در عید نوروز

در فصل بهار و تعطیلات نوروز با مسافرت ایران شاد تر و زیباتر از همیشه می بینید اما بهتر است قبل از سفر خود با رسوم اقوام ایرانی در عید نوروز آشنا شوید تا لذت سفر خود را بیشتر کنید. 

هه ته ری، مه ته ری کردستان را می شناسید؟
سبک پا گیلان در بهار کیست؟
درباره هفت سین و هفت میم چه می دانید؟
نوروزخوانی و چلو عرفه سمنان چطور؟
منجوق آتدی دختران ترکمن صحرا را دیده اید؟

جشن نوروز در اقوام ایرانی

هنگام فرارسیدن نوروز در کردستان،‌ به محض رسیدن سال، صدای هلهله و شادی از هر خانه‌ای بلند می‌شود. افراد کوچک خانواده، به دست بوسی بزرگان می روند و سپس بزرگان خانواده روی بچه‌ها و جوانان را می‌بوسد و به هر کدام عیدی می‌دهد. کردها، سمنو را باعث افزایش بینایی و هوش، سرکه و سماق باعث از بین رفتن صفرا و سرگیجه و خوردن سیر، باعث دفع سموم بدن می‌ دانند.
از نکات جالب در زمان تحویل سال در کردستان این است که بچه‌ها و جوانان مقداری سیر و پیاز را خورده و نیز به پای خود می‌مالند. آنها بر این باورند که با این کار از گزند جانورانی مانند مار و کژدم در امان می مانند.

از دیگر آداب نوروزی مرسوم در کردستان، هه‌ته‌ری، مه‌ته‌ری است. که کودکان در روز نخست نوروز به آن می‌پردازند و در روستاها، بزرگترها در گروه‌های چند نفره شال خود را از روزنه بام پایین می‌انداخته و می‌گویند: هه‌ته‌ری، مه‌ته‌ری، شتیکمان بو بخه نه بن چه‌په‌ری یعنی هدیه‌ای برایمان به پشت پرچین بیاورید.
کردها از دیرباز نوروز را با مراسم و مناسک بسیاری جشن می گرفته اند. یکی از آنها، رسم کوسه گردی است. کوسه گردی،که در روستاهای کردستان رواج دارد، در واقع گشتن فردی است در آخرین روزهای پیش از عید با لباسی مانند کوسه که باعث سرگرمی و تفریح و خنده ی مردم می شود. کوسه با سخنانی جالب حضار را متوجه حضور خود می کند. عامه مردم آن را رسمی فکاهی می دانند اما باید گفت که کوسه گردی از قدمت بسیاری برخوردار است.

گیلان همیشه سبز ایران، نوروز را چگونه به پا می دارد؟
در شمال ایران، مردم بر این باور هستند که در لحظه تحویل سال آب ها از حرکت می ایستند و هر کس در این زمان بتواند این سکون آب را با چشمان خود ببیند، آرزویی که در دل دارد، برآورده می شود.

اما از دیگر نکات جالب در شمالِ همیشه سبز ایران، " سبک پا" و يا " خوشقدم " است. خوش قدم فردی است که صبح نوروز با قرآن، آب، آینه و شاخه های گل که معمولا شکوفه و شمشاد است به خانه اهالی می رود و گل ها را روی طاقچه خانه آنها می گذارد. سکه ای به نشانه خوش یمنی به صاحب خانه می دهد و صاحبخانه نیز به او عیدی و شیرینی می دهد.
در ماسال علاوه بر اجزای مرسوم هفت سین ایرانی، قیچی نیز بر سر سفره هفت سین قرار داده می شود تا هر مهمانی که به خانه می آید تکه ای از سبزه سفره را با قیچی ببُرد. مردمان ماسال بر این باورند که این کار باعث افزایش برکت می شود.

نوروز در بین سهند و سبلان نشینان ایران چگونه است ؟
مردم آذربایجان، به خصوص آذربایجان غربی هنوز هم اسفندماه را با عنوان بایرام آیئی " ماه عید" می‌خوانند و مطابق سنت‌های کهن و قدیمی مردم آذربایجان غربی هفته اول اسفند ماه را "چیله قووان" یعنی هفته‌ای که چله زمستان را فراری می‌دهد یا یالانچی چارشنبه "چهارشنبه دروغین" می‌نامیدند و با آیین‌هایی اتمام فصل زمستان را جشن می‌گرفتند.
هفت سین مردمان آذربایجان، مانند سایر اقوام ایرانی است. علاوه بر هفت‌سين، ميوه و شيرينى و آجيل و خشکبار نيز در سفره هفت سین گذاشته می شود. اولين چيز که در سفره قرار مى‌گیرد قرآن است. آينه و سکه طلا يا نقره و برنج گندم نيز از لوازم اين سفره به‌شمار مى‌آیند.

در گذشته رسم بر این بود که قبل از تحويل سال همه وضو مى‌گرفتند و در لحظه تحويل سال سکوت مى‌کردند. اولين کار پس از تحويل سال نگاه کردن و بوسيدن قرآن مجيد بود. سپس کوچک‌ترين فرد گلابدان در دست گرفته و به‌ همه گلاب مى‌دهد و سپس ديد و بازديدهاى عيد شروع مى‌شد و بزرگترها به کوچکترها عيدى می دهند.

نوروز و مردمان کویر نشین ایران، یزد، چگونه اند؟

تدارک رسیدن نوروز از اوایل اسفند ماه با خانه تکانی آغاز می شود. تمیز کردن خانه و شستن تمام وسایل از اعتقادات مردم این سرزمین و نشان از تغییری اساسی در زندگی است. چیدن سفره هفت سین یکی دیگر از ارکان اصلی این جشن است. در این سفره، نمادهای سبزی، آب و همچنین نمادهای مذهبی دیده می شود.

هنگام تحویل سال، افراد خانواده دور سفره هفت سین می‌نشینند و بزرگ خانواده دعای تحویل سال را می‌خواند. غذای سنتی این روز، سبزی پلو با گوشت است.
بعد از تحویل سال، کوچک‌ترها به دیدن بزرگ‌ترها می روند و با تبریک سال نو، از آن‌ها عیدی می‌گیرند. در این دید و بازدیدها، با شیرینی و شکلات از میهمانان پذیرایی می‌کنند. دید و بازدیدهای عید تا روز سیزدهم فروردین به طول می‌انجامد.

شیراز چگونه خود را برای استقبال از نوروز آماده می کند؟
مردم استان فارس به خصوص شهرستان شیراز، از پانزده روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال آن می‌روند. هیاهویی برای نو شدن در مردان و زنان، همچون سایر نقاط ایران، در بازار های شیراز وجود دارد.

در گذشته مردم خود شیرینی درست می‌کردند و عمدتاً نان شیرین می‌پختند.در شیراز علاوه بر هفت سین؛ هفت میم را هم درسفره می‌گذارند که هفت میم عبارتند از: مدنی (لیمو شیرین)، مرغ، ماهی، میگو، مسقطی، ماست و مویز،کنگر ماست، عسل، خرما، کره، پنیر، کاهو، تخم مرغ رنگی و ...
از خوراکی های نوروزی شیراز میتوان از شکر پلو، آش سبزی، ترحلوا و آش کارده نام برد که خوردن آن برای مسافرین دیگر شهرها در ایام نوروز بسیار جالب و جذاب است.

آداب خاص مردمان سمنان در نوروز ایرانی چیست؟
اهالی شاهرود بعد از خانه تکانی در اصطلاح «خانه در ریزی» می گویند برای رسیدن لحظه تحویل سال لحظه شماری می کنند.
اهالی شهر شاهرود رشد سبزه حاصل از گندم و جو را مظهری از رشد خوب آن دانه در سال نو زراعی می‌پندارند، اهالی مهدی شهر، سیر و گل نرگس سبز می‌کنند، خانواده‌ها سبزه‌ها را تا سیزده نوروز سبز و شاداب نگاه داشته و در روز سیزده بدر، سبزه‌ها را از خانه بیرون برده و به دشت و صحرا و یا رودخانه می‌افکنند.
آئین ویژه و کهن نوروزخوانی یکی از آداب استقبال از نوروز در استان سمنان است. این آئین که در گذشته رواج بیشتری داشته اغلب از نیمه‌ی دوم اسفندماه آغاز می‌شود. نوروز خوانان بصورت فردی و یا در گروه‌های دو و سه نفره در محله‌های شهر و روستا گردش کرده و با خواندن ابیاتی فرارسیدن نوروز باستانی را نوید می‌دهند.
در میان اهالی دامغان مرسوم است که مقداری از غذای شب عرفه را نگاه داشته و در روز عید از آن می‌خورند. اهالی شهر دامغان به غذایی که در شب عرفه می‌پزند در اصطلاح چلو عرفه می‌گویند. چیدن گیاهان صحرایی از جمله شنگ، گندمک و سلمه از دیگر آداب این روز است.

نوروز در ترکمن صحرا چگونه است؟
در ترکمن صحرا، پس از انجام مناسک خانه تکانی، رسم است که نخ سفید و سیاه را با هم می بافند و در میانه ی آن اسپند، نظر چشم، منجوق، نمک و داغدان (که نوعی چوب است) قرار می دهند و آن را، به نشانه ی برکت، بالای در خانه ها می آویزند.
از جمله سرگرمی های نوروز، بازی “منجوق آتدی” به معنای انداختن دانه ی منجوق است. که در این بازی دختران ترکمن دور هم جمع می شوند و منجوق های خود را با علامتی مشخص می کنند و دانه دانه در ظرفی پر آب می اندازند. سپس یکی از دختران ظرف را می گیرد، بالای سر دوستانش می برد و در حالی که یک بیت شعر می خواند، منجوق ها را با هم قاطی می کند و بعد یکی را از ظرف در می آورد. منجوق متعلق به هر دختری که باشد، معنای شعر در ارتباط با او قلمداد می شود.

ورامین، یکی از قدیمی ترین مناطق دشت تهران، چگونه نوروز را به پا می دارند؟
در ورامین از حدود بیست روز مانده به عید، مراسم سمنو پزان با همیاری اقوام و همسایه ها برگزار می شود. در این مراسم، زنان حین پخت سمنو، از حضرت زهرا طلب حاجت می کنند. همچنین رسم است که در روز پخت سمنو، که 15 ساعت به طول می انجامد، آشی هم بار می گذارند و از آن خیرات می دهند. ورامینی ها معتقدند که چشم مردها و افراد ناپاک نباید به گندم خیس خورده ی سمنو بیافتد.
ورامینی ها در ایام عید نان شبیه تافتون می پزند. کسمه نانی است مانند تافتون، با این تفاوت که در تهیه ی خمیر آن، از شکر یا خاک قند هم استفاده می شود.

آداب و رسوم همدانی ها در استقبال از نوروز، چیست؟
چند نکته جالب در اداب و رسوم همدانی ها در استقبال از سال نو وجود دارد.
سبزه رختن، قوت خدر نبی، گرفتن ماهی داخل تنگ
در همدان سبزه انداختن یا به گویش محلی “سبزه رِختن” با وسواس بسیاری انجام می شود. به طوری که گفته می شود در قدیم آنها معتقد بودند که دانه سبزه هفت سین، حتما باید از فرد مومنی خریداری شود.
از غذاهای پیش از نوروزی می توان به “قوت خدر نبی” یا غذای خضر نبی اشاره کرد که از اواسط اسفند ماه هر سال افرادی در کوچه ها و خیابان ها با ظرفی بر روی سر، غذای خضر نبی می فروختند و فریاد می زدند “عید آمده خدر نبی یادت نره”. این غذا از ترکیب نان خشک، گردو، پنیر و شیر تهیه می شد و باور بر این بود که هرکس این غذا را بخورد، حضرت خضر بر او نظر دارد.
از دیگر رسوم جالب همدانی ها در لحظه ی تحویل سال این است که دست خود را در تنگ ماهی می برند، آن را می گیرند، آرزویی کرده و سپس او را آزاد می کنند.

خونگرم ترین مردمان فلات ایران، در جنوب چگونه روزشان را نو می کنند؟
با اینکه در گذشته در این شهر عید فطر از اهمیت بیشتری نسبت به نوروز برخوردار بوده، اما سفره ی هفت سین بوشهری ها یکی از جالب ترین سفره ها در میان اقوام مختلف است.
آنها علاوه بر سفره ی هفت سین، یک سفره ی هفت میم نیز، متشکل از ماهی، میگو، میوه، مرغ، مربا، ماست و مسقطی بر خوان نوروزی برپا می کنند.
همچنین علاوه بر شیرینی های خانگی، تهیه ی “قراپیچ” و “بی بی گلی” نیز از رسوم نوروزی مردم جنوب کشورمان است.